Hoe Heisenberg de I-Ching herkende in de kwantumwereld

Werner Heisenberg, de natuurkundige die het onzekerheidsprincipe formuleerde, verdiepte zich tijdens zijn reizen naar China in 1929 in de I Ching. Hoewel dit geen centraal onderdeel van zijn werk was, was hij geïntrigeerd door de parallellen met het niet-deterministische wereldbeeld van de kwantummechanica.

Belangrijkste punten:

1. Bezoek aan China (1929): Heisenberg ontmoette Chinese geleerden die hem kennis lieten maken met de filosofie van de I Ching. Hij merkte op dat de nadruk lag op verandering en onderlinge verbondenheid, wat aansloot bij zijn eigen ideeën over waarschijnlijkheid in kwantumsystemen.
2. Complementariteit en synchroniciteit: Hij zag echo's van Bohrs complementariteitsprincipe (bijv. golf-deeltjesdualiteit) in de binaire logica (yin/yang) van de I Ching en hexagrammen als dynamische toestanden in plaats van vaste antwoorden.
3. Latere reflecties: In zijn geschriften verwees Heisenberg af en toe naar oosterse denkbeelden, waarbij hij suggereerde dat zowel de kwantumfysica als oude systemen zoals de I Ching rigide causaliteit verwerpen ten gunste van relationele patronen.
   
   

Waarom dit belangrijk is:
Heisenberg ‘gebruikte’ de I Ching niet wetenschappelijk, maar hij erkende de filosofische verwantschap met de kwantummechanica – beide worstelen met onzekerheid, de rol van observatie in de werkelijkheid en de veranderlijkheid van de waarheid.

Citaat:
“De heftige reactie op de recente ontwikkelingen in de moderne natuurkunde kan alleen worden begrepen als men zich realiseert dat hier de fundamenten van de [Newtoniaanse] natuurkunde in beweging zijn gekomen [...] en dat deze beweging het gevoel heeft veroorzaakt dat de grond onder de wetenschap zou worden weggehaald.”
— Heisenberg, Physics and Philosophy (1958), verwijzend naar een wereldbeeld dat dichter bij de veranderlijkheid van de I Ching ligt.

Contrast met AI:
In tegenstelling tot de deterministische gegevensverwerking van AI, erkende de natuurkunde van Heisenberg — net als de I Ching — de grenzen van kennis en omarmde het paradoxen. Beide systemen gedijen waar logica en intuïtie samenkomen. Lees ook het artikel over de kunstmatige intelligentie en de I-Ching